Hier kun je de verklaringen van enkele veelvoorkomende begrippen vinden. De begrippen staan op alfabetische volgorde.
Perioden Nederland
Steentijd tot 2000 v.Chr.
Bronstijd 2000 - 800 v.Chr.
IJzertijd 800 - 12 v.Chr.
Romeinse tijd 12 v.Chr. - 450 n.Chr.
Middeleeuwen 450 - 1500 n.Chr.
Nieuwe Tijd 1500 tot heden
volgens het ABR (archeologisch basisregister)
Steentijd tot 2000 v.Chr.
Bronstijd 2000 - 800 v.Chr.
IJzertijd 800 - 12 v.Chr.
Romeinse tijd 12 v.Chr. - 450 n.Chr.
Middeleeuwen 450 - 1500 n.Chr.
Nieuwe Tijd 1500 tot heden
volgens het ABR (archeologisch basisregister)
CASTELLUM meervoud castella; fort voor hulptroepen, daterend uit de Romeinse tijd. In een castellum verbleven ongeveer 500 tot 800 manschappen. Deze forten werden grotendeels langs de limes gebouwd.
CASTRUM meervoud castra; legerkamp uit de Romeinse tijd. In een castrum verbleven ongeveer 6000 manschappen (1 legioen).
CELTIC FIELDS kleine, aaneensluitende akkers die vanaf de Late Bronstijd tot in de Romeinse tijd werden gebruikt voor het verbouwen van onder andere emmertarwe en spelt. Ook wel raatakkers genoemd.
CONFLICTARCHEOLOGIE term voor (archeologisch) onderzoek naar alle vormen van krijgshandelen, meestal vanaf de Romeinse tijd. Vaak wel met de nadruk op de Eerste en Tweede Wereldoorlog.
EERGETOUW soort ploeg, gebruikt voor de landbouw vanaf de Bronstijd. Deze ploeg werd getrokken door lastdieren, zoals ossen.
GIFFEN, VAN 1884-1973 Nederlands archeoloog die vooral bekend stond om zijn onderzoek naar hunebedden.
GOUDEN EEUW bloeiperiode van handel, wetenschap en kunst in de 17e eeuw (Nieuwe Tijd).
GRAFHEUVEL heuvels waarin mensen d.m.v. inhumatie of crematie werden begraven. Grafheuvels zijn de opvolgers van hunebedden en zijn teruggevonden van het Neolithicum tot in de IJzertijd.
HUISPLATTEGROND een set van grondsporen die samen een huis vormden; kan worden teruggevonden op een archeologische opgraving. Huizen werden vroeger van hout gemaakt. Hout is een organisch materiaal, dat meestal niet bewaard blijft in de grond. Maar waar houten palen in de grond hebben gestaan, treedt een verkleuring op in de grond (de zogenaamde grondsporen). Als deze in een bepaalde structuur worden teruggevonden, kan de archeoloog concluderen dat hier een huis heeft gestaan.
HUNEBED grafmonument gemaakt van staande 'draagstenen' en platte 'dekstenen', waar oorspronkelijk een aarden dekheuvel over was geworpen. Nederlandse hunebedden dateren uit het Neolithicum en werden gemaakt en gebruikt door mensen van de Trechterbekercultuur. De zwerfkeien waarvan hunebedden werden gemaakt zijn door landijs naar Nederland vervoerd. Dit landijs is tot in Drenthe gekomen, waardoor bijna alle hunebedden in Nederland in Drenthe terug te vinden zijn (en enkele in Groningen).
INHUMATIE de begraving van overledenen. Een andere manier is crematie, waarbij de overledenen worden verbrand.
LIMES de grens van het Romeinse Rijk, dat ongeveer het gebied van de Noordzee tot aan de Eufraat in het Midden-Oosten besloeg, met in het zuiden tot aan de Sahara. In Nederland liep de limes langs de Rijn, nu bestaande uit de Oude Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn, van Katwijk aan Zee (Zuid-Holland) tot aan Millingen aan de Rijn (Gelderland). Langs deze limes werden vele Romeinse bouwwerken zoals castella gebouwd.
MESOLITHICUM Midden Steentijd, durend van 8800 tot 4900 v.Chr.
MOTTE door mensen handmatig opgeworpen aarden heuvel waarop een mottekasteel (middeleeuws burchttype) werd gebouwd.
NEOLITHICUM Nieuwe Steentijd, durend van 5300 tot 2000 v.Chr. In deze periode ontwikkelden de jagers en verzamelaars zich tot de eerste boeren. Landbouw en veeteelt werden erg belangrijk.
PALEOLITHICUM Oude Steentijd, durende tot 8800 v.Chr. In Nederland heerste een toendra-klimaat; het land was grotendeels bedekt door landijs. De tijd van de rendierjagers.
PEUTINGERKAART kopie van een romeinse reiskaart uit de 3e of 4e eeuw. De kaart geeft een schematische weergave van het wegennetwerk van het Romeinse Rijk.
SPIEKER voorraadschuurtje gebouwd op palen, zodat de oogst hier droog en veilig voor ongedierte kon worden opgeslagen. Deze werden gebouwd van de Prehistorie tot de Vroege Middeleeuwen. Spiekers zijn in de archeologie vaak nog te herkennen door de typische plattegrond: vier paalsporen in een vierkant in de buurt van een boerderij.
VICUS een romeinse nederzetting vlak bij een castellum, bedoeld voor burgers, handwerkers en handelaren.
VILLA romeins woningtype dat gebouwd werd op het platteland. Onderscheid tussen twee villa's: villa urbana, een luxueuze, vrijstaande woning voor rijke stedelingen, en villa rustica, een herenboerderij omgeven door land, voorraadschuren, stallen en onderkomens van het personeel (dienaren en slaven).
VOC Verenigde Oost-Indische Compagnie; Nederlandse handelsonderneming die handel voerde met oostelijk Afrika, Azië en Oceanië.
WOI Eerste Wereldoorlog; 1914-1918. Nederland was neutraal.
WOII Tweede Wereldoorlog; 1939/1940-1945. Nederland begon neutraal, maar werd in 1940 bezet door de Duitsers.