In de IJzertijd, durend van 800-12 v.Chr., werd ijzer geïntroduceerd. Dit metaal kwam in Nederland algemener voor dan koper en tin, waar in de Bronstijd brons mee werd gemaakt. IJzer wordt gewonnen uit ijzeroer en moeraserts. In de IJzertijd vond er in Nederland een lokale ijzerproductie plaats en ontstond ook het beroep van de ijzersmid. IJzer werd niet gegoten, maar gesmeed, wat betekende dat er hogere temperaturen werden gebruikt en er meer kennis voor nodig was. IJzer bleek harder en duurzamer te zijn dan zijn voorganger brons.
IJzertijdboerderij (Hunebedcentrum Borger) (800-12 v.CHR.)
In het Oertijdpark naast het Hunebedcentrum te Borger is de reconstructie van een IJzertijdboerderij te vinden.
Deze reconstructie is gebaseerd op een huisplattegrond gevonden te Noordbarge bij Emmen. De muren staan los van de dakconstructie en het dak steekt verder uit, waardoor de lemen muren beschermd zijn tegen de regen. Door specialisatie in akkerbouw of veeteelt verschilden de huizen in de IJzertijd van grootte. In een boerderij van akkerbouw was geen stalruimte nodig, waardoor deze kleiner was. Door deze specialisatie werd ruilhandel erg belangrijk; had je graan van landbouw, dan kon je dit ruilen tegen dierlijke producten (zoals melk en vlees), en andersom. Voor het eerst werden er celtic fields aangelegd in combinatie met de in de Bronstijd al ontwikkelde spiekers. Zowel de akkers als de voorraadschuur zijn bij deze reconstructie terug te vinden. Nieuwe gewassen waren onder andere rogge. Daarnaast werden de bronzen werktuigen grotendeels vervangen door ijzeren werktuigen. Informatie over het Hunebedcentrum Borger vind je hier. |
IJzertijdboerderij (Dongen) (800-12 v.CHR.)
Informatie over deze locatie volgt zo spoedig mogelijk
|
IJzertijdboerderij (Orvelte) (800-12 v.CHR.)
Vlak bij het Museumdorp Orvelte op het Reijntjesveld in de provincie Drenthe staat een IJzertijdboerderij. Bij de boerderij staat ook een spieker.
Deze IJzertijdboerderij is gereconstrueerd aan de hand van een huisplattegrond die in 1972 op het Hijkerveld (ongeveer 15 km ten noordwesten van Orvelte) is opgegraven. In 1978 is de reconstructie in veertien weken door vier man gebouwd. In 2002 is de reconstructie gerenoveerd, waarbij het dak iets is laten zakken en er een ronding boven de ingang is gemaakt. Hierdoor kan het regenwater sneller langs het rieten dak wegstromen. Naast de boerderij is ook een spieker gebouwd. Om bij de IJzertijdboerderij te komen loop je in Orvelte langs het Tolhuis naar het einde van de Dorpsstraat (in westelijke richting). Hier volg je het klinkerweggetje (later asfalt) Kromboom naar rechts. Uiteindelijk vind je aan de rechterkant een meertje. Hier links van, bij de veldkeien, staat een bord van Staatsbosbeheer (Reijntjesveld). Volg dit pad over de akkers. Vanaf hier kun je de IJzertijdboerderij al zien liggen. In 2015 is er een gids over Orvelte geschreven, waarin o.a. de IJzertijdboerderij wordt beschreven. |
IJzertijdboerderij (Wekeromse Zand, Lunteren) (800-12 v.CHR.)
Op het Wekeromse Zand, gelegen tussen Lunteren en Otterlo in de provincie Gelderland, staat een IJzertijdboerderij. Naast de boerderij staat ook een spieker en zijn celtic fields aangelegd.
Op de celtic fields bij het Wekeromse Zand worden nog steeds gewassen verbouwd. Tegenwoordig groeien hier soorten zoals troshaver, triticale (graan) en aardappelen. Ook is hier een spieker terug te vinden. Bij het Wekeromse Zand zijn in totaal vijf boerderijen gevonden, maar deze hebben er waarschijnlijk niet allemaal tegelijkertijd gestaan. De reconstructie is gebouwd aan de hand van de plattegrond van de kleinste van de vijf boerderijen en staat er sinds 2011. Verderop is ook nog een reconstructie van een Germaanse put te vinden. De originele put dateert uit ongeveer 300 v.Chr. In het Wekeromse Zand is een wandelroute van 7,5 km uitgezet. Een kortere route is de Celtic field-route van 2,5 km, die niet alleen langs de reconstructies komt, maar ook langs enkele authentieke raatakkers. De routes download je hier. |
Vorstengraf van Oss (ca. 800-650 v.CHR.)
Het Vorstengraf van Oss werd in 1933 ontdekt en in 1997 herontdekt. De originele locatie is gemarkeerd met een deels gereconstrueerde grafheuvel, inclusief replica's van enkele vondsten.
In een bronzen urn (situla) werden menselijke crematieresten gevonden. Er werden prachtige grafgiften meegegeven, zoals paardentuig, textiel, scheermessen en een lang zwaard met versieringen. Deze vondsten zijn deels afkomstig van de Hallstattcultuur (Centraal-Europa), wat erop duidt dat de overledene een flink netwerk heeft gehad, en dus van enigszins belang is geweest. Vandaar dat er over een "vorstengraf" wordt gesproken. Nader onderzoek toonde aan dat de botresten van een man waren, die tussen de 30 en 40 jaar oud was. De grafurn werd bijgezet in een bestaande grafheuvel uit de Bronstijd (ca. 1800 v.Chr.). Vervolgens werd de grafheuvel opgehoogd tot wel 3 meter; het had een doorsnede van 53 meter. Daarmee was het de grootste grafheuvel van Nederland. Naast het vorstengraf liggen nog enkele kleinere grafheuvels. Op ca. 400 meter van het vorstengraf liggen De Zevenbergen of Paalgraven, verschillende grafheuvels uit de Bronstijd en de Vroege IJzertijd. Het vorstengraf is in 2003 gedeeltelijk gerestaureerd; het is op het oorspronkelijke grondniveau teruggebracht. Een deel van de dubbele palenrij is weer neergezet en er zijn replica's van vondsten aangebracht in de doorsnede van de grafheuvel. De originele vondsten liggen in de vaste tentoonstelling van het Rijksmuseum van Oudheden. Meer informatie over het Vorstengraf van Oss vind je hier. Informatie over het Rijksmuseum van Oudheden vind je hier. De wandelroute 'Doden- en Godenlandschap' download je hier. |
Luchtfoto © Watisfictie 2004 Wikimedia Commons
Collectiefoto © Rijksmuseum van Oudheden (RMO) Reconstructietekening situla © Raf Timmermans Reconstructietekening vorst © De Maashorst |
Zwaard Vorstengraf van Oss (ca. 800-650 v.CHR.)
Iconisch aan het Vorstengraf van Oss is het indrukwekkende kromgebogen zwaard. Het ijzeren zwaard heeft een houten greep, ingelegd met gouden siervormen. Een vergrote versie van het zwaard neemt nu een prominente plek in beslag in het centrum van Oss.
Het zwaard werd kromgebogen gevonden in een bronzen urn (situla), samen met menselijke crematieresten en andere grafgiften, deels afkomstig van de Hallstattcultuur (Centraal-Europa). Zie voor meer informatie de locatie hierboven. In 2018 werd op de rotonde voor het Museum Jan Cunen, in het centrum van Oss, een gestileerde versie van het gebogen zwaard geplaatst. De rand van de rotonde, waar het zwaard uitsteekt, stelt de bovenrand van de situla voor waar het zwaard in werd gevonden. Zelfs over de beplanting op de rotonde is nagedacht; de heide verwijst naar de Osse hei, waar het vorstengraf werd gevonden. De uitsneden op het handvat van cortenstaal stellen de gouden inlegsels voor. 's Avonds is de rotonde verlicht, waardoor het zwaard nog altijd goed zichtbaar is. Het kunstwerk op de rotonde is ontworpen door Julie Wulfhorst en Sjef Hoogstede en is uitgevoed door Baaijens Constructie b.v. Meer informatie over het Vorstengraf van Oss vind je hier. Informatie over het Rijksmuseum van Oudheden vind je hier. Informatie over Museum Jan Cunen vind je hier. |
Collectiefoto © Rijksmuseum van Oudheden (RMO)
|
Replica Grafheuvel (Elspeetse Heide, Vierhouten) (ca. 500 v.CHR.)
Op de Elspeetse Heide, gelegen op de Veluwe, staat een replica van een prehistorische grafheuvel. De grafheuvel is in deels opgegraven stijl nagebouwd.
De grafheuvel stelt er een voor die van de Steentijd tot in de IJzertijd werd gebruikt. In de IJzertijd werden crematieresten in een urn bijgezet in de bestaande grafheuvel. De urn is geplaatst in een kuil, die vervolgens weer is gevuld met aarde. Hierna is de grafheuvel niet meer gebruikt. Zie voor de informatie over de Steentijd en de Bronstijd de betreffende pagina's. De archeologische methode waarmee grafheuvels worden opgegraven, heet de kwadrantenmethode. Hierbij worden punten uit de heuvel gegraven, waardoor het profiel (zijaanzicht) zichtbaar wordt gemaakt. Deze methode is ontwikkeld door de Nederlandse archeoloog A.E. van Giffen. De grafheuvel is te bereiken via de Parkeerplaats Veluwe Vierhouten aan de Elspeterbosweg (Vierhouten). Loop de heide op in noordwestelijke richting, en sla rechtsaf (in noordelijke richting) na de bosrand. Blijf deze weg volgen en je komt vanzelf uit bij de replica grafheuvel. |
Hapshuis (Haps) (CA. 500 v.CHR.)
Het Noord-Brabantse Haps is binnen de archeologie bekend geworden om de typische huisplattegronden, daterend uit de IJzertijd. Naar aanleiding van deze huisplattegronden is hier een Hapshuis gebouwd.
Sinds het eerste archeologische onderzoek in 1963 zijn er in de omgeving van Haps al 23 huisplattegronden aangetroffen uit de Midden en Late IJzertijd. Tijdens de Midden IJzertijd veranderde de opbouw van de huizen drastisch; deze gingen over van een drie-schepige indeling naar een twee-schepige. In Bospark De Wild is naar aanleiding van deze huisplattegronden in 2020 een Hapshuis gebouwd. In tegenstelling tot de meeste reconstructies is hier alleen een houten skelet neergezet, waardoor de opbouw goed te zien is. Het huis is gebouwd door vrijwilligers onder beleiding van Leo Wolterbeek (Woud & Beek). Een filmpje over de bouw van het Hapshuis vind je hier. |
Germaanse Put (WEKEROMSE ZAND, Lunteren) (CA. 300 V.CHR.)
Vlak bij de IJzertijdboerderij van het Wekeromse Zand staat een reconstructie van een Germaanse put.
Deze waterput werd waarschijnlijk aangelegd en gebruikt door de mensen die de celtic fields in de omgeving bewerkten. Er werd een gat gegraven waar vervolgens een houten boomstam in werd gezet. Zo kon de kuil niet instorten en bleef het water schoon. Onderzoek dateerde de put uit ca. 300 v.Chr. Een route langs o.a. de Germaanse put, de nabij gelegen IJzertijdboerderij en celtic fields download je hier. |
Foto's volgen zo spoedig mogelijk
|
Hapshuis (Someren) (CA. 250 V.CHR.)
In Someren staat het houtskelet van een Hapshuis, een type huis uit de IJzertijd stamt. In Zuid-Nederland zijn meerdere van dit soort huizen teruggevonden; zo ook in Someren.
Sinds het eerste archeologische onderzoek in 1963 zijn er in de omgeving van Haps al 23 huisplattegronden aangetroffen uit de Midden en Late IJzertijd. Ook in de omgeving van Someren zijn dit soort Hapshuizen aangetroffen. De reconstructie is gebouwd op initiatief van Heemkundekring De Vonder Asten-Someren. Het huis is gebouwd onder beleiding van Leo Wolterbeek (Woud & Beek). De officiële oplevering van het Hapshuis vond plaats op 2 juli 2015. Een filmpje over de onthulling van het Hapshuis vind je hier. Het archeologische publieksboek over Someren bestel je hier. |
IJzertijdboerderij (Haarzuilens, Utrecht) (250-12 v.CHR.)
Tijdens de inrichting van 't Wielrevelt, gelegen op het landgoed Haarzuilens, zijn resten gevonden uit de Late IJzertijd die wijzen op bewoning.
Bij archeologisch onderzoek op 't Wielrevelt kwamen resten uit verschillende perioden naar boven. Het gebied bleek zo archeologisch waardevol, dat het onbebouwd is gebleven. Wel is er een Historisch Beleefpad over het gebied aangelegd, dat verwijst naar het rijke verleden van dit gebied. Zo leidt het pad onder andere over de locatie waar in de Late IJzertijd een huis heeft gestaan. De plattegrond van de boerderij is zichtbaar gemaakt met behulp van beton. Bijzonder is dat de positie van de haardplaats apart is weergegeven. De route van het Historisch Beleefpad vind je hier. |